SONG THỊ LÀ GÌ? NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG VÀ CÁCH PHÒNG NGỪA

Song thị (Diplopia) là một trong những triệu chứng khó chịu và nguy hiểm về mắt khi nhìn một vật thành hai vật, xảy ra ở một mắt hoặc cả hai mắt. Việc nhìn một thành hai như vậy sẽ gây rất nhiều khó khăn trong công việc và sinh hoạt hằng ngày, đặc biệt là khi tham gia giao thông. Vậy song thị là gì và làm cách nào để phòng ngừa bệnh song thị? Hãy cùng Mắt kính Shady tìm hiểu qua bài viết dưới đây. 

I. Song thị là gì?

Song thị là dạng tật khúc xạ, có thể ảnh hưởng đến sự cân bằng, khả năng di chuyển và khả năng đọc.

Khi hai mắt nhìn vào một sự vật, trục nhìn cả hai mắt đều hướng về vật đó, ảnh của vật hội tụ trên hoàng điểm, đó là vùng nhìn rõ nhất trên võng mạc và theo dẫn truyền thị giác lên não, để nhìn thấy hình ảnh bình thường. 

Nhưng khi lệch trục ở một mắt (hoặc hai mắt), ảnh vật không rơi trên hoàng điểm gây nên việc người đó thấy xuất hiện một ảnh mờ khác nằm cạnh, chồng lên nhau hoặc cả hai, bên hình ảnh sự vật thật.

Theo nghiên cứu, song thị là hệ quả của sự tổn thương trực tiếp lên cơ vận nhãn và gián tiếp lên thần kinh số III, IV, VI. Đi kèm là các bệnh lý nhược cơ, nhãn giáp, kẹt cơ vào lỗ gãy xương hốc mắt sau chấn thương hoặc tổn thương thần kinh vận nhãn như: tiểu đường, viêm do tự miễn, nhiễm siêu vi, u bướu chèn ép. 

Hiện nay, có 2 loại song thị:

• Song thị một mắt: nếu người bị che một mắt lại sẽ thấy một vật thành hai vật
• Song thị hai mắt: thấy một vật thành hai vật khi nhìn bằng hai mắt, có thể dấu hiệu của rối loạn lớn

Song thị cũng có 2 dạng: ngang (hai hình nằm cạnh nhau) và đứng (hai hình chồng lên nhau).

II. Nguyên nhân mắc bệnh song thị

1.  Nguyên nhân bệnh song thị cả 2 mắt

Nguyên nhân phổ biến dẫn đến song thị 2 mắt là lác mắt hoặc lé mắt (xảy ra khi mắt không thẳng hàng), xảy ra phổ biến ở trẻ em, tuy nhiên không phải lúc nào cũng dẫn đến song thị. Lác mắt làm cho mắt nhìn theo các hướng khác nhau do nguyên nhân:

• Cơ mắt bị tê liệt, yếu.
• Hạn chế cử động mắt hoặc cử động quá mạnh, quá tích cực
• Có sự bất thường ở dây thần kinh III, IV, VI, dây thần kinh kiểm soát cơ mắt.

Các nguyên khác: rối loạn chức năng tuyến giáp, đột quỵ hoặc thiếu máu não thoáng qua (TIA), phình động mạch, thiếu khả năng hội tụ (Convergence insufficiency), tiểu đường, nhược cơ, khối u phía sau mắt, ung thư, bệnh đa xơ cứng, chấn thương đầu,...

2. Nguyên nhân song thị ở 1 mắt

Song thị 1 mắt ít phổ biến hơn song thị 2 mắt. Nguyên nhân gây ra song thị 1 mắt vì lý do sau: Đục thủy tinh thể, loạn thị, khô mắt (mắt không đủ nước hoặc khô quá nhanh), Bệnh giác mạc chóp (Keratoconus), thoái hóa điểm vàng,...

3. Song thị tạm thời

• Xảy ra trong trường hợp nhiễm độc rượu, thuốc benzodiazepin, opioid hoặc thuốc điều trị co giật, động kinh đôi khi gây ra song thị tạm thời. 
• Chấn thương đầu, chấn động não
• Khi mệt mỏi, căng thẳng cũng có thể gây ra triệu chứng trên. Nếu không trở lại bình thường sau một khoảng thời gian thì hãy đến bệnh viện nhãn khoa hoặc cơ sở y tế gần nhất để kịp thời điều trị. 

III. Triệu chứng bệnh song thị

Những triệu chứng dễ thấy nhất của bệnh song thị là: nhìn thấy hai ảnh thay vì một. Ngoài ra, người bệnh có thể sẽ gặp các tình trạng như: sụp mi, buồn nôn, đau đầu, đau khi chuyển động mắt, đau quanh mắt, thái dương hoặc lông mày, lé, lác mắt,...

Rất có thể song thị là triệu chứng của bệnh khác về thần kinh hay nguyên nhân từ các vụ đột quỵ. Lúc này, bác sĩ nhãn khoa có thể giúp bạn kê toa lăng kính, bịt một mắt hoặc đeo kính áp tròng đặc biệt.  

IV. Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh song thị

• Người bị mắc bệnh tiểu đường, chấn thương sọ não, ung thư
• Đục thủy tinh thể, mắt khô (mắt không đủ nước hoặc khô quá nhanh)
• Rối loạn chức năng tuyến giáp, đột quỵ, cơn thiếu máu não thoáng qua
• Có khối u não
• Bệnh nhược cơ

V. Phương pháp điều trị song thị tương ứng với nguyên nhân gây bệnh

Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tình trạng song thị. Dưới đây là các phương pháp thường thấy được áp dụng trong việc điều trị bệnh song thị một mắt và hai mắt:

1. Điều trị song thị một mắt do loạn thị

Loạn thị là một trong những nguyên nhân gây ra song thị một mắt. Nó xuất hiện khi giác mạc cong bất thường. Các tia sáng bị khuếch tán và không tập trung đúng vào một điểm trên võng mạc, gây ra hiện tượng hình ảnh bị méo mó và nhoè. 

Trong trường hợp song thị do loạn thị, đeo kính hiệu chỉnh hoặc kính áp tròng có thể giúp tập trung ánh sáng vào mắt một cách chính xác hơn. Từ đó điều chỉnh độ cong bất thường của giác mạc. 

Phẫu thuật laser cũng là một lựa chọn phổ biến trong việc định hình lại giác mạc. Ngoài ra, những trường hợp song thị đặc biệt có thể cần áp dụng các phương pháp điều trị tùy chỉnh hoặc các thủ tục phẫu thuật khác.

2. Điều trị song thị một mắt do đục thủy tinh thể

Đục thủy tinh thể là một bệnh lý về mắt do bẩm sinh hoặc thoái hóa theo tuổi tác. Triệu chứng bệnh bao gồm khả năng nhìn kém, có những điểm mờ trong tầm thị giác người bệnh và thường không gây đau đớn.

Để điều trị bệnh song thị gây ra bởi nguyên nhân này, phẫu thuật thường là phương pháp điều trị tối ưu nhất. Thủy tinh thể bị thoái hóa, vẩn đục sẽ được loại bỏ trong quá trình phẫu thuật và thay thế bằng một chất thủy tinh nhân tạo. 

Quá trình này giúp khôi phục khả năng quan sát và cải thiện tầm nhìn của bệnh nhân. Tuy nhiên, quyết định về phẫu thuật thay thủy tinh thể sẽ được đưa ra sau khi bác sĩ chuyên khoa đã đánh giá kỹ lưỡng tình trạng mắt và khả năng tác động của phẫu thuật. 

Người bệnh cũng cần lưu ý các biến chứng sau phẫu thuật như nhiễm trùng, đau và có thể tiếp tục nhìn mờ hoặc nhìn đôi. Những triệu chứng này có thể giải quyết nếu được phát hiện và điều trị kịp thời.

3. Điều trị song thị một mắt do khô mắt

Khô mắt là tình trạng mắt không tiết đủ nước mắt giữ ẩm, từ đó gây viêm và đau. Điều này có thể xảy ra do môi trường khô hanh, tiếp xúc màn hình điện tử lâu dài, do tuổi già, sử dụng thuốc hoặc mắc các bệnh lý về mắt.

Thông thường, bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân song thị sử dụng các loại thuốc nhỏ mắt nhân tạo. Thuốc nhỏ mắt nhân tạo có thể có thành phần tương tự như nước mắt, có tác dụng giữ ẩm cho mắt và làm giảm các triệu chứng.

Thay đổi môi trường làm việc và sử dụng các biện pháp bảo vệ mắt cũng được coi là phương thức điều trị hữu hiệu. Người bệnh có thể sử dụng kính bảo hộ hoặc kính chống tia UV/ánh sáng xanh. Đồng thời thay đổi chế độ dinh dưỡng giàu chất Omega-3 giúp tăng cường sức khỏe đôi mắt. 

4. Điều trị song thị hai mắt

Điều trị song thị hai mắt là một quá trình phức tạp, trong đó nguyên nhân gây bệnh có thể khác nhau và yêu cầu các cách điều trị riêng biệt. Cụ thể:

• Đeo kính: Là phương pháp điều chỉnh thị lực đơn giản và phổ biến. Kính có thể được tùy chỉnh theo  tình trạng mắt của từng người bệnh để tạo ra hình ảnh rõ ràng.
• Đeo kính áp tròng mờ: Kính áp tròng mờ có thể được sử dụng để làm giảm sự khác biệt thị lực giữa hai mắt và tạo ra hình ảnh hợp nhất.
• Tiêm Botulinum Toxin: Phương pháp này được sử dụng để giãn cơ mắt và điều chỉnh vị trí mắt, đặc biệt trong trường hợp chứng loạn thị cơ vận nhãn.
• Phẫu thuật cơ vận nhãn: Có thể được xem xét trong trường hợp nghiêm trọng hơn. Quá trình này giúp điều chỉnh vị trí cơ mắt để cải thiện sự phối hợp giữa hai mắt.

Bác sĩ cũng có thể chỉ định đặt lăng kính giữa hai mắt bệnh nhân tại trung tâm của khung ảnh để tăng cường việc tập hợp hình ảnh. Song việc lựa chọn cách thức điều trị phù hợp cần dựa trên đánh giá tổng quát của chuyên gia và tình trạng cụ thể của bệnh nhân.

VI. Phương pháp luyện tập mắt để điều trị song thị

Việc luyện tập mắt không thể điều trị dứt điểm bệnh song thị hiệu quả nhất, nhưng chúng có thể hỗ trợ người bệnh cải thiện khả năng hội tụ. Dưới đây là một số bài tập mắt phổ biến:

1. Bài tập mắt hội tụ chậm dần

Phương pháp này tập trung vào mục tiêu chi tiết để tăng cường khả năng hội tụ của mắt. Các bước sau để luyện tập hội tụ chậm dần bao gồm:

• Sử dụng một vật chi tiết như que mảnh hay đoạn chữ nhỏ trên báo.
• Giữ vật ở ngang tầm mắt và cách khoảng một sải tay.
• Tập trung vào mục tiêu và cố gắng giữ hình ảnh của nó trong tầm nhìn lâu nhất có thể.
• Di chuyển từ từ mục tiêu về phía mũi, trong quá trình cần cầm vật chắc và ổn định.
• Nhìn cho đến khi hình ảnh hiện hình đôi, cố gắng tập trung để kết hợp hai hình ảnh thành một và tiếp đưa vật gần lại mũi hơn.

Lưu ý:

• Nếu không thể kết hợp hai hình ảnh thành một, bạn cần bắt đầu lại quá trình từ đầu.
• Cố gắng giữ hình ảnh duy nhất ở cách mũi khoảng cách 10 cm. 
• Các chuyên gia nhãn khoa có thể cung cấp một công cụ được gọi là "Thẻ chấm" để hỗ trợ quá trình này.

2. Bài tập mắt hội tụ nhảy bước

Phương pháp hội tụ nhảy bước tập trung vào việc di chuyển tầm nhìn từ mục tiêu xa đến mục tiêu gần để cải thiện khả năng hội tụ. Bạn có thể thực hiện các bước sau:

• Lựa chọn một vật tương tự như bài tập hội tụ chậm dần để làm mục tiêu.
• Bắt đầu với mục tiêu cách mũi khoảng 20 cm.
• Giữ góc nhìn của bạn tại vật trong khoảng thời gian từ 5 đến 6 giây.
• Chuyển tầm nhìn sang một vật cố định cách khoảng 3 m trong khoảng thời gian từ 2 đến 3 giây.
• Tiếp tục chuyển tầm nhìn của bạn đến mục tiêu gần hơn.
• Lặp lại quá trình và di chuyển mục tiêu từ từ lại gần hơn cho đến khi bạn có thể nhìn rõ vật thể cách 10cm mà không ra hình đôi.

Lưu ý: Trước khi thực hiện bất kỳ bài tập nào, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và hướng dẫn cụ thể.

VII. Thời điểm cần chỉ định phẫu thuật song thị

Bác sĩ chủ trị cần cân nhắc chỉ định phẫu thuật nếu tình trạng song thị không có dấu hiệu cải thiện dù đã áp dụng cách điều trị ở trên. Khi đó, bác sĩ sẽ can thiệp bằng thủ thuật điều chỉnh cơ vận nhãn.

Thời gian phục hồi khi sử dụng phương pháp này thường khá ngắn. Bệnh nhân có thể tiếp tục thực hiện các hoạt động hàng ngày ngay sau tuần đầu tiên. Dù thế, một số người bệnh vẫn có thể cảm thấy cộm và khó chịu ở mắt sau phẫu thuật. 

Các triệu chứng này sẽ giảm bớt và biến mất hẳn sau vài tuần. Để việc phục hồi diễn ra thuận lợi, bệnh nhân cần tránh tiếp xúc với nước biển, hồ bơi và không tham gia hoạt động thể thao trong khoảng 10 - 20 ngày đầu.

Ngoài ra, trong tháng đầu sau phẫu thuật, bệnh nhân cần sử dụng thuốc nhỏ mắt theo hướng dẫn của dược sĩ. Sau đó nên tái khám thường xuyên để bác sĩ theo dõi và đánh giá tình trạng của mắt.

VIII. Cách phòng ngừa bệnh song thị

Một vài mẹo để phòng ngừa căn bệnh khúc xạ về mắt, gây ảnh hưởng xấu tới sinh hoạt, tham gia giao thông:

• Kiểm soát bệnh tiểu đường, bệnh nhân tiểu đường cần tuân theo kế hoạch điều trị, có chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, duy trì trọng lượng cơ thể ở mức thích hợp. Từ đó sẽ ít mắc bệnh tiểu đường thì khả năng mắc bệnh nhìn đôi sẽ thấp.
• Ngăn ngừa sự phát triển của bệnh đục thủy tinh thể bằng cách giữ cho đôi mắt khỏe mạnh, tránh đục thủy tinh thể bằng cách đeo kính mát, không hút thuốc, có chế độ ăn uống lành mạnh. 
• Luôn cấp ẩm cho mắt, làm dịu mắt khô, giảm thiểu căng thẳng mắt, khô mắt do phải tiếp xúc trực tiếp với máy tính trong nhiều giờ.
• Ngăn ngừa - bảo vệ chấn thương đầu bằng cách thắt dây an toàn khi đi xe hơi, luôn đội mũ bảo hiểm khi đi xe đạp và xe máy. Trang bị những dụng cụ bảo vệ đầu và mắt thích hợp khi tham gia chơi các môn thể thao hoặc vận hành máy móc lớn. 

Hy vọng qua bài viết trên của Mắt kính Shady bạn có Để tìm hiểu thêm về bệnh song thị cũng như điều trị các bệnh lý về mắt khác, liên lạc ngay qua số 0903 160 669 hoặc để lại thông tin trên website của Shady matkinhshady.com để nhận sự hỗ trợ, tư vấn các tật khúc xạ và các bệnh lý về mắt chi tiết, tận tâm và nhanh chóng nhất.